بازار مشتقه طلا چیست؟ | نحوه معامله در بازارهای مشتقه طلا

بازار مشتقه طلا، دنیایی فراتر از خرید و فروش فیزیکی طلا است. در این بازار، شما مستقیماََ سکه طلا، شمش یا حتی طلای آب شده نمی‌خرید؛ بلکه با قراردادهای مالی سروکار دارید که ارزششان را از نوسانات قیمت طلا می‌گیرند. این قراردادها ابزارهایی قدرتمند برای پوشش ریسک در برابر نوسانات قیمت طلا یا حتی کسب سود از پیش‌بینی‌های قیمتی هستند. در واقع، چه پیش‌بینی شما افزایش قیمت طلا باشد و چه کاهش آن، می‌توانید در بازار مشتقه موقعیت معاملاتی باز کنید و سود به‌دست آورید.

در این مقاله از ایران بروکر پاسخ می‌دهیم که منظور از بازار مشتقه طلا چیست و اوراق مشتقه طلا چه نوع دارایی است. اگر قصد ورود به این بازار را دارید، آشنایی با ویژگی های بازار مشتقه طلا و انواع قراردادهای آن برای شما حیاتی است.

منظور از بازار مشتقه طلا چیست؟

در یک تعریف ساده، شما در بازار مشتقه طلا، مستقیماً طلا نمی‌خرید یا نمی‌فروشید؛ بلکه بر سر قیمت آینده آن قراردادهایی را می‌بندید. به این قراردادها که اوراق مشتقه می‌گویند، قراردادهای مالی هستند که ارزش آن‌ها از قیمت دارایی پایه (در اینجا طلا) مشتق می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، شما در این بازار، از کاهش یا افزایش قیمت طلا سود کسب می‌کنید، ریسک سرمایه گذاری در طلا را مدیریت می‌کنید و حتی با سرمایه کمتر نسبت به خرید فیزیکی، موقعیتی معاملاتی بزرگی باز می‌کنید.

بهتر است بدانید در ایران، بازار مشتقه طلا تحت نظارت بورس کالای ایران فعالیت می‌کند و معاملات آن در بستر قانونی انجام می‌شود.

انواع اوراق مشتقه در بازار مشتقه طلا

برای معامله در بازار مشتقه طلا می‌توانید بر اساس پیش بینی خود از آینده قیمتی، تجربه و میزان دارایی که دارید، از انواع اوراق مشتقه طلا استفاده کنید. در این بخش مهم‌ترین اوراق مشتقه طلا را معرفی می‌کنیم.

قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قراردادهای آتی طلا توافق‌نامه‌های استاندارد و الزام‌آوری هستند که در آن، خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند مقدار طلای معینی را در یک تاریخ مشخص در آینده و با قیمتی که از پیش توافق شده است، مبادله کنند. در ایران، قراردادهای آتی طلا در بازار بورس کالا معامله می‌شوند و به شما امکان معامله در دو جهت بازار را میدهد.

برای مشاهده قراردادهای آتی باید به سایت بورس کالا مراجعه کنید. در تصویر زیر انواع قراردادهای مشتقه (این لینک) که در این بازار فعال هستند را مشاهده می‌کنید. برای مثال نماد قرارداد آتی صندوق طلای لوتوس در بورس کالا ETC است.

قراردادهای اختیار معامله (Options Contracts)

قراردادهای اختیار معامله طلا به دارنده خود، حق (اما نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی طلا را در یک قیمت توافقی و تا یک تاریخ انقضای مشخص می‌دهند. این انعطاف‌پذیری، برگ برنده اصلی قرارداد اختیار معامله است. شما می‌توانید با پرداخت مبلغی به‌عنوان حق بیمه، این حق را خریداری کرده یا به فروش برسانید.

برای مثال تصور کنید شما قرارداد اختیار خرید طلا را خریداری کرده‌اید. اگر پیش‌بینی شما از قیمت طلا در زمان سررسید درست از آب درآمد، می‌توانید از حق خرید خود استفاده کنید و سود ببرید. در غیر این صورت، می‌توانید از انجام معامله صرف‌نظر کرده و حداکثر ضرر شما به همان حق بیمه پرداختی محدود خواهد شد. چراکه شما قرارداد اختیار خرید (شما اختیاردارید معامله را انجام دهید یا نه) دارید نه قرارداد آتی طلا.

قراردادهای سلف (Forward Contracts)

همانند قراردادهای آتی، قراردادهای سلف نیز بر سر معامله یک دارایی در آینده با قیمت از پیش تعیین شده منعقد می‌شوند؛ اما تفاوت کلیدی در اینجا است که قراردادهای سلف خارج از بورس (Over-the-Counter – OTC) و به‌صورت توافق خصوصی و دوجانبه بین دو طرف شکل می‌گیرند.

این عدم استانداردسازی به‌معنای انعطاف‌پذیری بالاتر در تعیین جزئیات قرارداد، از جمله حجم، تاریخ و شرایط تحویل است. از آنجاکه نظارت خاصی روی قراردادهای سلف نیست، باید توجه داشت که ریسک نکول (عدم انجام تعهد) نسبت به قراردادهای آتی بالاتر است.

قراردادهای معاوضه (Swaps Contracts)

در قرارداد معاوضه همان‌طور که از نامش پیدا است دو طرف قرارداد توافق می‌کنند منافع یا هزینه‌های ناشی از دارایی‌های مختلف را با یکدیگر معاوضه کنند. فرض کنید، شخص اول دارایی A دارد و شخص دوم دارایی B؛ این دو نفر باهم توافق می‌کنند منافع یا ضررهای ناشی شده از دارایی A و B را تا مدت معینی با یکدیگر معاوضه کنند. این قراردادها اغلب به‌صورت غیررسمی (OTC) و خارج از بورس منعقد می‌شوند.

معایب و مزایا بازار مشتقه طلا چیست

بازار مشتقه طلا، مانند هر ابزار مالی دیگری، دارای مزایا و معایب خاص خود است. در جدول زیر به مهم‌ترین ویژگی‌های بازار مشتقه طلا از منظر مزایا و معایب پرداخته‌ایم:

مزایای بازار مشتقه طلا

• اهرم معاملاتی (Leverage) به شما امکان می‌دهد با سرمایه اولیه نسبتاً کمتری که به‌عنوان وجه تضمین شناخته می‌شود، موقعیت‌های معاملاتی بزرگ‌تری را باز کنید. البته اهرم بالا بزرگ‌ترین عامل شکست برای معامله‌گران بی‌تجربه است.
  • فرض کنید برای خرید فیزیکی 10 انس طلا به 33,000 دلار نیاز دارید؛ اما در بازار آتی طلا با کمک اهرم معاملاتی مثلاً 10، تنها نیاز به 3,300 دلار خواهید داشت. بااین‌حال میزان سود یا زیان شما به‌اندازه حجم معامله یا همان 33,000 دلار است؛ برای مثال ده درصد سود یا زیان در این معامله مبلغ ±3,300 خواهد بود!
• برخلاف خرید فیزیکی طلا که تنها با افزایش قیمت آن سود می‌کنید، در بازار مشتقه طلا، می‌توانید هم از افزایش قیمت (با گرفتن موقعیت خرید) و هم از کاهش قیمت (با گرفتن موقعیت فروش) سود کسب کنید.
  • مثال: اگر پیش‌بینی می‌کنید قیمت طلا کاهش می‌یابد، می‌توانید «فروشنده» یک قرارداد آتی شوید. در صورت کاهش قیمت، می‌توانید همان قرارداد را با قیمت پایین‌تر بازخرید کرده و از تفاوت قیمت خرید و فروش سود ببرید.
• این بازار ابزاری قدرتمند برای محافظت از سرمایه (پوشش ریسک: Hedging) در برابر نوسانات نامطلوب قیمت طلا است.
  • تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذارانی که در معرض ریسک قیمت طلا قرار دارند، می‌توانند از اوراق مشتقه برای تثبیت قیمت‌های آتی خود استفاده کنند.

معایب بازار مشتقه طلا

• قیمت طلا تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مانند اخبار اقتصادی کلان، تحولات ژئوپلیتیکی، نرخ بهره و ارزش دلار، دچار نوسانات شدید و ناگهانی می‌شود. این نوسانات بالا، در ترکیب با اهرم، ریسک معاملات را به‌شدت افزایش می‌دهد.
• بسیاری از قراردادهای مشتقه (مانند آتی و سلف) دارای تاریخ سررسید مشخصی هستند و طرفین ملزم به ایفای تعهد در آن تاریخ هستند. این الزام، فشار روانی و نیاز به مدیریت فعال موقعیت را افزایش می‌دهد (البته در قراردادهای اختیار معامله، اجباری برای انجام معامله نیست).
• بازار مشتقه طلا بسیار پیچیده‌تر از خرید و فروش فیزیکی طلا است. درک انواع قراردادها، نحوه قیمت‌گذاری، استراتژی‌های معاملاتی، مفاهیم مارجین، تسویه حساب و تحلیل بازار، نیازمند دانش تخصصی و تجربه است. در نتیجه شروع معاملات مشتقه، بدون آموزش تخصصی، ریسک ازدست‌دادن سرمایه را به‌شدت بالا می‌برد.
• در قراردادهایی که خارج از بورس (OTC) و به‌صورت خصوصی بین دو طرف منعقد می‌شوند (مانند قراردادهای سلف و برخی معاوضه‌ها)، ریسک عدم ایفای تعهد توسط طرف مقابل وجود دارد.

نحوه معامله بازار مشتقه طلا

برای معامله در بازار مشتقه طلا در بورس کالای ایران، باید مراحل زیر را طی کنید:

• ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی
• ثبت نام سامانه EBGO در یک کارگزاری فعال بورسی
• مراجعه به بانک‌های معرفی‌شده توسط کارگزاری و افتتاح حساب شخصی و حساب بورس کالا
• معرفی حساب به بورس کالا و واریز وجه (حداقل وجه موردنیاز به‌اندازه وجه تضمین قرارداد آتی یا اختیار است)
• ورود به پنل معاملاتی خود و انتخاب نماد معاملاتی
• انجام معامله و توجه به نکات معامله‌گری

برای ورود موفق به این بازار، علاوه‌بر طی مراحل اداری و ثبت نام، شناخت ویژگی های بازار مشتقه طلا و تسلط بر مفاهیم آن ضروری است.

بازار مشتقه طلا مناسب چه معامله‌ گرانی است؟

معامله گران حرفه‌ای: برای کسب سود در بازار مشتقه طلا، داشتن دانش عمیق از مفاهیم مالی، تحلیل بازار (تکنیکال و فاندامنتال)، مدیریت ریسک و روانشناسی بازار و حتی تجربه معاملاتی بالا ضروری است. در واقع افرادی در بازار مشتقه موفق هستند که قادر به پیش‌بینی نوسانات قیمت طلا باشد. به‌عبارتی بتوانند عوامل مختلفی که روی قیمت طلا تأثیرگذار است را تحلیل کرده و درنهایت سناریوهای مختلف را ارزیابی کنند.

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers): برای مثال شخصی را تصور کنید که طلای فیزیکی داشته یا در سایر ابزارهای مرتبط با طلا (مانند صندوق های سرمایه گذاری طلا) سرمایه‌گذاری کرده است. این فرد می‌تواند با فروش قرارداد آتی یا اختیار فروش طلا، ارزش کل دارایی خود را در برابر افت قیمت طلا محافظت کند یا ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهد.

افرادی که دانش تحلیلی ندارند یا ریسک‌گریزند، بهتر است به‌جای مشتقات، به خرید فیزیکی یا سرمایه گذاری در صندوق طلا روی بیاورند.

کلام پایانی | بازار مشتقه طلا چیست؟

در بازار مشتقه طلا، ابزارهایی با نام اوراق مشتقه معامله می‌شوند؛ این اوراق، قراردادهایی هستند که ارزششان از قیمت طلا مشتق می‌شود. در این بازار، شما مالک واقعی طلا نمی‌شوید، بلکه روی آینده قیمت آن معامله می‌کنید. بازار مشتقه طلا محلی برای خرید و فروش حرفه ای طلا است و بهتر است بدانید اگرچه این بازار به دلیل وجود اهرم یا دو طرفه بودن بازار، می‌تواند جذاب و پر سود باشد؛ اما ورود به آن بدون دانش کافی مانند قدم گذاشتن در یک میدان مین است.

پیش از هرگونه اقدام، ابتدا به‌صورت حرفه‌ای آموزش دیده سپس با سرمایه کم و ریسک قابل کنترل معاملات خود را شروع کنید. معاملات مشتقه طلا در بازار بورس کالای ایران انجام می‌شود و درحال‌حاضر تنها 4 نماد معاملاتی با سررسیدهای مختلف در این بازار قابل معامله است. بهرت است بدانید بازار مشتقه طلا برای افرادی که دانش تخصصی تحلیل‌گری و معامله‌گری ندارند و ریسک گریز هستند، مناسب نیست. برای این دسته از افراد، سرمایه گذاری در صندوق های طلا یا خرید طلای فیزیکی گزینه‌های مناسب‌تری برای حفظ و رشد سرمایه در بلندمدت خواهد بود.